اسکرام مستر / Scrum Master همانطور که از نامش پیداست، به نقشی کلیدی در فریم ورک اسکرام اشاره دارد. اسکرام مستر کسی است که راهنمایی و مدیریت تیمهای اسکرام در پروژههای اجایل را برعهده میگیرد.اجازه بدهید قدم به قدم پیش برویم و با این نقش جذاب و متفاوت آشنایی عمیقتری پیدا کنیم.
اسکرام مستر کیست؟
اسکرام مستر نقش تسهیلکننده و نگهبان فرایندهای اسکرام است. او تیم را در اجرای درست اسکرام همراهی میکند، جلسات روزانه و اسپرینتها را مدیریت میکند، موانع پیشرفت را رفع میکند و اطمینان میدهد که تیم اصول اجایل و فرهنگ همکاری را رعایت میکند. در واقع، اسکرام مستر کلید عملکرد روان و بهبود مستمر تیم است.
چه تیم هایی به اسکرام مستر نیاز دارند؟
اسکرام مستر برای تیمهایی که پروژههای پیچیده، پویا و نیازمند انعطاف بالا دارند حیاتی است. این تیمها معمولاً دارای ویژگیهای زیر هستند:
-
تیمهای توسعه نرمافزار و فناوری اطلاعات: جایی که پروژهها نیازمند تعامل نزدیک، تحویل مستمر و تطبیق با تغییرات هستند.
-
تیمهای چندتخصصی و خودسازمانده: تیمهایی که اعضای آنها مهارتها و تخصصهای متفاوت دارند و نیاز به هماهنگی داخلی دارند.
-
پروژههای با تغییرات مکرر و نیاز به بازخورد سریع: پروژههایی که مسیر و اولویتها در طول زمان تغییر میکنند و نیازمند تصمیمگیری سریع هستند.
-
سازمانهایی که به دنبال پیادهسازی فرهنگ اجایل هستند: تیمهایی که میخواهند اصول چابک و اسکرام را در سطح سازمان نهادینه کنند.
در واقع، هر تیمی که به دنبال تحویل ارزش سریع، شفافیت در پیشرفت کار و بهبود مستمر است، به یک اسکرام مستر نیاز دارد.
مسئولیتهای یک اسکرام مستر
وظایف و مسئولیتهای یک اسکرام مستر در هر پروژه میتواند همراه با تغییرات و تنوع بسیاری باشد اما به طور کلی موارد زیر میتوانند در زمره مسئولیتهای یک اسکرام مستر قرار بگیرند:
-
مدیریت جلسات دیلی اسکرام و رصد پیشرفت اسپرینتها
-
تسهیل جلسات بازبینی و بازنگری اسپرینت برای دریافت بازخورد و شناسایی نقاط ضعف
-
مدیریت برد و کارتهای تیم در نرمافزارهای مدیریت پروژه
-
برگزاری جلسات یکبهیک با اعضای تیم و ذینفعان برای رفع ابهام، حل اختلاف و آموزش اصول اجایل
-
شناسایی و رفع موانع پیشرفت تیم
-
پایش جریان کاری و ارائه پیشنهادهای بهبود مستمر
-
حفظ فرهنگ تیمی سالم و تقویت اصول اجایل
-
هماهنگی با ذینفعان و ارائه گزارش مستمر از پیشرفت کار و وضعیت اسپرینتها
هشت کلاه اسکرام مستر
یک اسکرام مستر باید بتواند هشت جایگاه متفاوت را به طور همزمان اشغال کند یا به زبان سادهتر باید در موقعیتهای مختلف یکی از این هشت کلاه را به سر کرده و آن نقش خاص را ایفا کند:
-
رهبر-خدمتگزار / Servant-Leader
همانطور که بالاتر هم اشاره شد، این اساسیترین نقش یک اسکرام مستر است. این نقش در سه لایه نمود پیدا میکند:
-
کمک به مالک محصول در یافتن بهترین راهکارها برای پیشبرد پروژه و انجام تسکها
-
کمک به تیم توسعهدهندگان برای رسیدن به خودسازماندهی و چندتخصصی
-
کمک به سازمان برای درک ذهنیت اجایل و پیادهسازی فریمورک اسکرام
-
تسهیلگر / Facilitator
وظیفه یک تسهیلگر، اطمینان حاصل کردن ارتباط موثر در میان افراد است. آگاه کردن افراد از هدف مشترکی که دارند و پشتیبانی از آنها برای رسیدن به آن هدف با حفظ جایگاهی بیطرف از جمله انتظاراتی است که از یک تسهیلگر داریم.
-
مربی / Coach
یک مربی در تیم چه نقشی دارد؟ مهمترین دستاورد یک مربی را میتوان در دو نکته خلاصه کرد:
1. کمک به بازیکنان برای کشف و درک ظرفیتهای خود
2. کمک به آنها برای شکوفا کردن استعداد و بهرهوری حداکثری از این ظرفیتها
اسکرام مستر باید بتواند طرز فکر و ذهنیت افراد را شکل داده و به مسیر درست هدایت کند.
-
مدیر / Manager
حذف مواردی که باعث اتلاف وقت و انرژی اعضای تیم و منابع سازمان میشوند، آموزش و تعیین مرزهای «خودسازماندهی» به اعضای تیم و مراقبت از فرهنگ کاری تیم بخشی از مواردی هستند که از یک اسکرام مستر به عنوان مدیر انتظار میرود.
-
منتور / Mentor
یک منتور کسی است که دانش و تجربه خود را در اختیار دیگران قرار میدهد؛ انتقال و پیادهسازی ذهنیت اجایل در یک تیم تنها از یک منتور با کلامی نافذ ساخته است.
یک منتور میداند که هوش و ظرفیت همه افراد یکسان نیست و در بسیاری از مواقع آموزش افراد، نیازمند رویکردی یک به یک است.
-
معلم / Teacher
معلم، آموزشدهنده است؛ اسکرام مستر به عنوان معلم وظیفه آموزش قواعد، شیوهها و ارزشهای اسکرام و جا انداختن مفهوم اجایل و اجیلیتی را بر عهده دارد.
-
برطرفکننده موانع / Impediment Remover
مانع در اسکرام را میتوان اینطور تعریف کرد: «هر آن چیزی که جلودار یا محدودکننده تیم توسعه محصول در مسیر ساخت یک بخش از نرمافزار در هر اسپرینت باشد»
مواردی مثل نبود مهارت کافی در اعضای تیم، تعارض در میان اعضا، محدودیتهای فیزیکی محیط کار، عدم توانایی مالک محصول در تصمیمگیری به موقع، مشکل در ابزارها و امکانات تیم توسعه همگی مثالهایی از انواع مانع یا Impediment هستند.
-
مامور تغییر / Change Agent
به عنوان مامور تغییر، اسکرام مستر مسئول فراهم کردن فضایی است که در آن سازمان و تیم اسکرام مهیای تغییر شکل دادن و تبدیل شدن به یک سازمان موثر و به عبارتی «اسکرام-فرندلی / Scrum-Friendly» باشد.
مهارتها و ویژگیهای کلیدی اسکرام مستر
همهفنحریف بودن از صفات بارز Scrum Master است! یک اسکرام مستر برای اجرای درست و دقیق وظایف خود نیازمند در اختیار داشتن مجموعهای متنوع از مهارتها و تواناییهاست. گستردگی ویژگیهای مورد نیاز برای این جایگاه شغلی یکی از دلایلی است که آن را به حرفهای دشوار بدل کرده است.
اما چه ویژگیهایی برای این شغل ضروری است؟
-
داشتن درکی عمیق از ذهنیت اجایل و فریمورک اسکرام
-
آشنایی با انواع فریمورکهای اجایل مانند کانبان
-
داشتن هوش هیجانی بالا
-
توانایی حل تعارض بین افراد
-
توانایی حل مسئله
-
توانایی مدیریت امور پیچیده
-
فروتنی و تعهد
-
مولتیتسک بودن
این فهرست میتواند باز هم ادامه پیدا کند اما موارد بالا حداقلهایی هستند که یک فرد برای اشغال این جایگاه باید به آنها مجهز باشد.
تفاوت اسکرام مستر، مالک محصول و مدیر پروژه
در تیمهای اجایل و مدیریت پروژه، نقشها هر کدام نقشی حیاتی و متمایز ایفا میکنند؛ از برنامهریز سنتی که پروژه را به سمت تحویل موفق هدایت میکند، تا مالک ارزش که با اولویتبندی، بیشینهسازی ارزش محصول را تضمین میکند، و تسهیلکننده فرایند که تیم را در مسیر اسکرام همراهی میکند.
فهم دقیق این نقشها کمک میکند تا هر تیم، با ترکیب درست مهارتها و مسئولیتها، بیشترین بهرهوری و ارزش را ایجاد کند.
|
نقش |
مسئولیت اصلی |
حوزه تمرکز |
تعامل با تیم |
تصمیمگیری |
هدف اصلی |
|
اسکرام مستر (Scrum Master) |
تسهیل فرایند اسکرام، رفع موانع، آموزش تیم |
فرایند و روش اسکرام |
با تیم توسعه و مالک محصول |
نه مستقیم، بیشتر راهنمایی و تسهیل |
بهبود عملکرد تیم و رعایت اصول اسکرام |
|
مالک محصول (Product Owner) |
تعریف بکلاگ محصول، اولویتبندی نیازمندیها |
محصول و ارزش مشتری |
با تیم توسعه و ذینفعان |
انتخاب ویژگیها و اولویتها |
بیشینهسازی ارزش محصول و رضایت مشتری |
|
اجایل دلیوری منیجر (Agile Delivery Manager) |
هماهنگی تحویل پروژهها و تیمهای اجایل |
تحویل ارزش و زمانبندی |
با تیمها و ذینفعان |
اولویتبندی و مدیریت ریسک |
تحویل ارزش محصول با بهرهوری و کیفیت بالا |
|
اجایل کوچ (Agile Coach) |
آموزش و هدایت سازمان در مسیر اجایل |
فرهنگ و فرایندهای اجایل |
با تیمها، مدیران و ذینفعان |
مشاوره و هدایت |
ایجاد فرهنگ اجایل و بهبود عملکرد سازمانی |
|
مدیر پروژه (Project Manager) |
برنامهریزی، زمانبندی، بودجه، منابع |
کل پروژه |
با تیم، ذینفعان، مدیران |
بالادستی و عملیاتی |
تحویل پروژه در زمان، بودجه و محدوده تعیینشده |
به طور خلاصه:
-
اسکرام مستر / Scrum Master: مالک فرآیند، تسهیلکننده تیم برای اجرای درست اسکرام و بهبود مستمر
-
مالک محصول / Product Owner: مالک ارزش، تعیینکننده اولویتها و تضمینکننده بیشینهسازی ارزش محصول برای مشتری
اجایل دلیوری منیجر / Agile Delivery Manager: مدیر تحویل اجایل، هماهنگکننده تیمها و ذینفعان برای تحویل بهموقع و باکیفیت محصول -
مدیر پروژه / Project Manager: برنامهریز سنتی، مسئول هماهنگی منابع، زمانبندی و تحویل موفق پروژه
-
اجایل کوچ / Agile Coach: راهنمای اجایل، هدایت تیمها و سازمانها برای پذیرش فرهنگ و فرایندهای اجایل
یک اسکرام مستر چه کارهایی نمیکند؟
تا اینجا باید درک خوبی از نقش اسکرام مستر در یک پروژه پیدا کرده باشید. اما این جایگاه به دلیل چند وجهی بودن و پیچیدگیهای ذاتی آن همواره با سوءتفاهمها و برداشتهای نادرست بسیاری همراه است. در این بخش با هم میبینیم یک اسکرام مستر چه نقشهایی ندارد و چه کارهایی نمیکند:
-
میرزابنویس: اسکرام مستر قرار نیست در جلسات نقش کاتب را بر عهده بگیرد و ریز جزییات هر آنچه گفته میشود را روی کاغذ بیاورد. نوشتن و ثبت برنامه اسپرینتها باید توسط اعضای تیم توسعه انجام بگیرد.
-
منشی: اسکرام مستر همیشه مسئول ثبت رویدادها و جلسات در تقویم و اطلاعرسانی به اعضای تیم نیست.
-
پلیس: قرار نیست اسکرام مستر در هر جلسه دیلی یا اسپرینت مدام قواعد و اصول «راهنمای اسکرام» را به دیگران گوشزد کند.
-
رئیس: او مسئول تصمیمگیری، استخدام یا کنار گذاشتن نیروها نیست. همچنین قرار نیست جلسات اسکرام به جلسات گزارش دادن اعضای تیم به اسکرام مستر تبدیل شوند.
-
متخصص نرمافزارهای مدیریتی: چه بهتر که یک اسکرام مستر با ابزارهای مدیریتی آشنا و تا جای ممکن بر آنها مسلط باشد اما او قرار نیست جیرامستر (JiraMaster) یا ترلومستر (TrelloMaster) باشد.
-
ابرقهرمان: نمیشود انتظار داشت هر زمان که مشکلی در روند کار پیش میآید، اسکرام مستر با شنل و ماسک خود از راه برسد و همه چیز را در چشمبرهمزدنی روبراه کند.
فرصت های شغلی اسکرام مستر در ایران
با نگاهی به سایتهای کاریابی مانند جابینجا و جابویژن، بازار کار اسکرام مستر در ایران طی سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته است. شرکتهای فناوری، استارتاپها، سازمانهای بزرگ و تیمهای توسعه محصول، همگی به دنبال افرادی با مهارتهای اسکرام مستر هستند. فرصتهای شغلی معمولاً شامل موارد زیر است:
-
شرکتهای فناوری و نرمافزاری: برنامهریزی و تسهیل پروژههای نرمافزاری، مدیریت اسپرینتها و هدایت تیمها
-
استارتاپها: کمک به تیمهای کوچک و پویا برای ایجاد نظم، شفافیت و تحویل سریع محصول
-
سازمانهای بزرگ و دولتی: پیادهسازی فرهنگ اجایل و هماهنگی بین تیمهای متعدد پروژهای
-
مشاوره و آموزش: تدریس اصول اسکرام، مشاوره به سازمانها برای تحول دیجیتال و توسعه فرایندهای چابک
حقوق و موقعیتهای شغلی بسته به تجربه، اندازه سازمان و میزان مهارتهای فردی متفاوت است، اما در کل، اسکرام مستر در ایران جزو مشاغل پرتقاضا با مسیر رشد حرفهای روشن محسوب میشود.
چطور یک اسکرام مستر شویم؟
شاید اول از همه باید به این سوال پاسخ داد که اساساً چرا افراد باید بخواهند اسکرام مستر شوند؟
پاسخ به این پرسش آسان نیست اما ایفای نقشی مهم و اثرگذار، فرصت توسعه انواع نرمافزارها و ایجاد تغییری مثبت در دنیا و کیفیت زندگی آدمها و ایجاد فرهنگ کاری سالم برای تیمها و سازمانها هر یک دلیلی به اندازه کافی خوب برای دنبال کردن این حرفه است.
تبدیل شدن به یک اسکرام مستر حرفه ای نیازمند انجام کار عملی و کسب تجربه در سازمانها، تیمها و پروژههای مختلف است. اسکرام مستر شدن بیش از آنکه مدرکمحور باشد، مهارتمحور است. اولین قدم اما در هر صورت درک عمیق اسکرام، اجایل و نقش اسکرام مستر است؛ فهرست زیر تعدادی از دورهها و منابع معتبر برای یادگیری اسکرام مستری در دنیاست:
بعد از آشنایی با منابع و گذراندن دورهها، قدم بعدی تمرین و تجربه عملی است. چند توصیه برای ادامه مسیر:
-
شرکت در پروژههای واقعی: حتی اگر در نقشهای کوچک یا پشتیبانی شروع کنید، حضور در پروژههای اجایل به شما کمک میکند مهارتهای تسهیلگری و مدیریت تیم را به شکل عملی تمرین کنید.
-
یادگیری مستمر: علاوه بر دورهها، مطالعه کتابهای تخصصی مثل Scrum Guide و منابع بهروز درباره اجایل، تکنیکهای اسکرام و رهبری تیم ضروری است.
-
گسترش شبکه حرفهای: حضور در انجمنها، وبینارها و گروههای اسکرام به شما کمک میکند تجربیات دیگران را بشنوید و با چالشهای متنوع آشنا شوید.
در نهایت، تبدیل شدن به یک اسکرام مستر حرفهای ترکیبی از دانش، تجربه عملی و توانایی ایجاد فرهنگ کاری سالم در تیمهاست. مسیر ممکن است چالشبرانگیز باشد، اما فرصت تاثیرگذاری واقعی و یادگیری مستمر ارزش آن را دارد.
جمعبندی
اسکرام مستر، نقشی پیچیده، چند وجهی و بیاندازه جذاب است که برای تسلط در آن باید مهارتهای مختلفی را در خود پرورش دهید. اسکرام مستر بودن فرصتی برای ایجاد تغییرات مثبت در روند توسعه محصولات و ارتقای فرهنگ سازمانی است. این شغل برای کسانی جذاب است که به دنبال تأثیرگذاری عمیق بر زندگی کاری تیمها هستند. تبدیل شدن به یک اسکرام مستر حرفهای نیازمند یادگیری مداوم، تجربه عملی و آمادگی برای پذیرش چالشهای جدید است.
|
در اجیلیتی، آموزش Scrum با محتوایی ساده و کاربردی ارائه میشود. تمرکز ما بر چالشهای رایج تیمهای ایرانی و نحوه مواجهه با آنهاست. اگر به دنبال پیادهسازی اسکرام هستید، این مسیر برای شماست.
|