«بدون نقشه راه، توسعه محصول مثل رانندگی در مه غلیظ است.»
«نقشه راه محصول / Product Roadmap» دقیقاً همان مسیری‌ست که تیم شما را از یک ایده خام به خلق یک محصول ارزشمند می‌رساند. این نقشه، نمایی استراتژیک از آینده محصول است که نشان میدهد در هر مرحله، چه کاری باید انجام شود، چرا انجام میشود و چه ارزشی خلق خواهد کرد.
برای رسیدن به هدف باید مسیری منعطف، هدفمند و قابل پیگیری داشته باشید که تیم‌های مختلف، از توسعه و طراحی تا بازاریابی و فروش را در یک مسیر هم‌راستا نگه دارد.
پس از آشنایی با مفهوم اولیه نقشه راه محصول در مقاله‌ی قبلی ما، در این راهنما، با نحوه‌ی ساخت نقشه راه محصول آشنا می‌شویم و در نهایت، ساخت یک نقشه راه حرفهای را با یک مثال عملی گام‌به‌گام یاد می‌گیریم.
نمونه نقشه راه محصول
نمونه‌های موفق از نقشه راه محصول بر اساس این اصل استوار شده است که یک رودمپ حرفهای باید با چرخه عمر محصول همخوانی داشته باشد و نقاط مهم مثل طراحی، پیاده‌سازی، تست و انتشار را به وضوح نشان دهد.
در ادامه برای درک بهتر ساختار یک نقشه راه محصول چابک، یک محصول فرضی را در نظر بگیرید. در این گانت، وظایف تیم‌های مختلف (مثل توسعه موبایل، فروشگاه، پشتیبانی، زیرساخت و...) در قالب ردیف‌های رنگی و بازه‌های زمانی مشخص شده‌اند. هر نوار رنگی، یک قابلیت یا پروژه است که در طول زمان برنامه‌ریزی و اجرا میشود.
این تصویر یک نقشه راه محصول را نمایش میدهد که وظایف مختلف تیم‌ها (مثل توسعه موبایل، فروشگاه، پشتیبانی، زیرساخت و...) را در قالب ردیف‌های رنگی و در بازه‌های زمانی فصل‌به‌فصل نشان میدهد. هر نوار رنگی نمایانگر یک پروژه یا قابلیت است که در طول زمان برنامه‌ریزی و اجرا میشود.
بخش Milestones در بالا نیز نقاط مهم مانند انتشار نسخه‌ها یا رویدادهای کلیدی را مشخص می‌کند.
نحوه طراحی نقشه راه محصول (گام‌به‌گام)
ما در ادامه قدم‌به‌قدم توضیح داده‌ایم که چگونه میتوان یک نقشه راه حرفهای ساخت.
-
هدف و نوع نقشه راه محصول را مشخص کنید
«بدون هدف، نقشه صرفاً یک تصویر زیباست!»
در گام نخست باید به‌روشنی مشخص شود که محصول قرار است دقیقاً چه مشکلی را حل کند، چه نیازی از کاربران را پاسخ دهد و در نهایت به چه نقطه‌ای برسد.
سپس نوع رودمپ را انتخاب کنید:
-
سنتی
-
چابک
-
مبتنی بر اهداف یا هیبرید
اگر مسیر شما انتشار یک نسخه اولیه و توسعه تدریجی آن است، بهتر است بدانید MVP چیست و چگونه باید در نقشه راه لحاظ شود.
-
نیازهای کاربر و بازار را بشناسید
با مشتریان گفت‌وگو کنید، رفتار کاربران را تحلیل کنید و بررسی دقیقی از نیازهای بازار داشته باشید. این داده‌ها پایه تدوین استراتژی محصول هستند.
-
با تیم خود گفت‌وگو کنید
طراحی رودمپ، تنها وظیفه مدیر محصول نیست. طراحان UX، توسعه‌دهندگان، تیم بازاریابی، پشتیبانی و حتی فروش باید نظرات خود را ارائه دهند.
-
فیچرها و وظایف را فهرست کنید
تمام قابلیت‌ها، نیازهای کاربران و فعالیت‌های توسعه‌ای را شناسایی و فهرست نمایید. استفاده از بازخورد کاربران و جلسات طوفان فکری نیز در تکمیل این فهرست بسیار مؤثر خواهد بود.
-
فیچرها را اولویتبندی کنید
امکان توسعه همه قابلیت‌ها به‌صورت همزمان وجود ندارد. بنابراین باید مشخص شود کدام بخش‌ها در اولویت هستند و زودتر باید پیاده‌سازی شوند تا تمرکز تیم بر اولویت‌ها حفظ شود. به این منظور، قابلیت‌ها را به نسخه MVP و فازهای بعدی تقسیم کنید تا سریعتر وارد بازار شوید و با بازخورد، توسعه دهید.
-
محدوده‌های زمانی تعیین کنید
رای هر دسته از ویژگیها بازه زمانی مشخصی تعیین نمایید، مانند فصل، ماه یا اسپرینت‌های دوهفته‌ای (در صورت استفاده از روش چابک). این کار به ذینفعان کمک می‌کند تا انتظارات واقع‌بینانه‌تری داشته باشند.
-
قالب گرافیکی مناسب انتخاب کنید
بسته به نیاز تیم و ابزارهای موجود، تعیین کنید که نقشه راه به چه شکل تصویری ارائه شود؛ مانند گانت چارت، جدول زمانی یا قالبهای چابک مانند نقشه راه هیبریدی با استفاده از swimlane. ساختار گرافیکی باید شفاف، قابل درک و انعطاف‌پذیر باشد.
-
ابزار مناسب را انتخاب کنید
بهترین ابزارهای مدیریت پروژه برای نوشتن رودمپ شامل Jira، Trello، Figma، Slack و Google Sheets هستند. برای مدیریت حرفه‌ای‌تر، پلتفرم‌هایی مثل Aha! یا Oktuple نیز بسیار کاربردی‌اند.
-
نقشه راه را طراحی کنید
در این مرحله، نقشه راه را به‌صورت تصویری تدوین نمایید و مشخص کنید که در هر بازه زمانی چه اقداماتی انجام خواهد شد و چه قابلیت‌هایی ارائه میشوند.
-
نقشه راه را بازبینی و به اشتراک بگذارید
نقشه راه تنها برای استفاده داخلی مدیر محصول طراحی نمی‌شود. آن را با اعضای تیم و ذینفعان به اشتراک بگذارید تا از برنامه‌ها مطلع شوند و نظرات خود را ارائه دهند. همچنین در فواصل زمانی مشخص، بازبینی و بهروزرسانی آن را فراموش نکنید تا با تغییرات بازار و اهداف جدید هماهنگ شود.
مثال عملی: ساخت اپلیکیشن مدیریت عادت‌های روزانه
هدف: طراحی و عرضه یه اپ موبایل که به کاربران کمک می‌کنه عادت‌های نو بسازن و پیگیری کنن.
-
اول، هدف و نوع نقشه راه رو مشخص می‌کنیم
می‌خوای چی بسازی و برای کی؟
مثلاً اینجا هدفمون اینه که یه اپ ساده، خوش‌دست و قابل توسعه بسازیم که کمک کنه کاربر بتونه عادت‌های خوبش رو بسازه و پیگیرش باشه.
از اونجا که می‌خوایم با سرعت بالا، نسخه‌ی اولیه (MVP) رو در مدت کوتاهی بسازیم، منتشرش کنیم و بعد با گرفتن بازخورد کاربرها، به‌صورت تدریجی و منعطف امکانات جدید رو بهش اضافه کنیم، پس نوع نقشه راهمون هم چابکه.
-
نیازهای کاربر و بازار رو بشناسیم
یه سر زدیم به اپ‌های مشابه مثل بررسی عادات، بعد رفتیم با چند نفر از کاربران بالقوه صحبت کردیم، مثلاً یه دانشجو، یه مادر خونه‌دار، یکی که بدنسازی می‌ره…
نتیجه چی بود؟
همه دنبال یه اپ ساده بودن که زور نزنه پیچیده باشه، فقط کارشو خوب انجام بده و براشون قابل شخصی‌سازی باشه.
-
با تیم صحبت کنیم
نقشه راه فقط کار تو نیست، باید نظر بقیه رو هم بشنوی.
ما با بچه‌های طراحی UX جلسه گذاشتیم که چطوری ساده‌ترین فرم برای ثبت عادت رو طراحی کنیم.
بعد با تیم توسعه حرف زدیم که چی تو MVP جا می‌شه و چی نه.
حتی از تیم محتوا خواسته شد بگه که چه پیام‌هایی بذاریم که انگیزه‌بخش باشه برای کاربر.
-
ویژگیها و کارهایی که باید انجام بشه رو لیست می‌کنیم
اینا چیزایی بود که باید تو اپ پیاده کنیم:
-
ثبت عادت جدید
-
اعلان یادآوری
-
پیگیری روزانه
-
تقویم پیشرفت
-
گزارش و تحلیل
-
ورود با حساب گوگل
-
نسخه وب
-
اشتراک‌گذاری گزارش با دوستان
-
برای کشیدن نقشه راه محصول این وظایف رو اولویتبندی کنیم
خب معلومه که نمی‌تونیم همه اینا رو همزمان بسازیم.
پس اومدیم دسته‌بندیشون کردیم:
اول MVP:
-
ثبت عادت
-
اعلان
-
پیگیری روزانه
فاز دوم:
-
تقویم پیشرفت
-
ورود با گوگل
-
تحلیل ماهانه
فاز سوم:
-
نسخه وب
-
اشتراک‌گذاری گزارش‌ها
-
برای هر بخش یه بازه زمانی می‌گذاریم
-
طراحی برند و UX و آماده‌کردن MVP
-
توسعه و تست MVP
-
انتشار محدود + گرفتن بازخورد
-
اضافه‌کردن فیچرهای بیشتر مثل گزارش‌ها
-
فرمت نقشه راه رو مشخص می‌کنیم
ما یه مدل ترکیبی انتخاب کردیم. یه جدول گانت‌طور برای زمان‌بندی که هر خطش مربوط به یه تیم (توسعه، طراحی، محتوا) شفاف و قابل پیگیری.
-
ابزار مناسب رو انتخاب کنیم
ما از اینا استفاده کردیم:
-
Jira واسه مدیریت تسک‌ها و اسپرینت‌ها
-
Figma واسه طراحی رابط
-
Slack برای حرف زدن راحت بین اعضا
-
Google Sheets برای مستندسازی و برنامه‌ریزی
-
حالا به‌راحتی نقشه راه رو طراحی می‌کنیم
با کمک همون ابزارها، نشستیم رودمپ رو کشیدیم.
هر ویژگی رو تو یه تایم مشخص قرار دادیم، از MVP تا فازهای بعد، همه چیز دسته‌بندی شده و سرجای خودش قرار گرفته.
اینجا نقشه طراحی شده رو می‌تونی ببینی.
-
با تیم به اشتراک بذار و مرورش کن
نقشه راه رو تو جلسه تیمی نشون دادیم، همه نظر دادن.
بعدش گفتیم که هر اسپرینت، مرورش می‌کنیم و اگه لازم باشه، به‌روز می‌شه.
اونایی که باید تصمیم بگیرن هم دیدن و تأیید کردن.
در نهایت هم برای اطمینان از این که آیا نقشه راه تو مسیر اهداف بزرگ سازمان هست یا نه، می‌تونیم اونو با OKRها هماهنگ کنیم. همینطور می‌تونیم تسک‌ها رو تو بک لاگ نگه داریم و بعد مرحله به مرحله اونا رو وارد اسپرینتای توسعه کنیم.
نقشه راه چابک با کمک به اولویتبندی درست ویژگیها و فازبندی توسعه، نقش مهمی در تدوین استراتژی ورود به بازار برای محصول ایفا می‌کند. به‌جای تلاش برای عرضه‌ی یک محصول کامل، میتوان ابتدا نسخه‌ای مینیمال یا حداقلی یعنی یک MVP عرضه کرد و سپس با دریافت بازخورد، نسخه‌های بعدی آن را توسعه داد.
نتیجه‌گیری
نوشتن رودمپ یک فرآیند استراتژیک است که مسیر توسعه را مشخص می‌کند. یک نقشه راه محصول خوب، فقط یک برنامه زمان‌بندی نیست؛ بلکه قطب‌نمایی است که تیم را در تمام مراحل چرخه عمر محصول هم‌راستا نگه میدهد. با شروع از یک MVP، دریافت بازخورد و بهروزرسانی مداوم، میتوان یک رودمپ محصول موفق ساخت که با تغییرات بازار همگام بماند.