PRD چیست؟ | راهنمای نوشتن سند نیازمندی های محصول + تمپلیت

هر محصول عالی، از یک داستان روشن شروع می‌شود.

قبل از آن که حتی یک خط کد نوشته شود یا طراحی‌ای شکل بگیرد، باید بدانیم قرار است چه چیزی را برای چه کسی و چرا بسازیم. سند PRD همان قصه‌گوی دقیق پروژه شماست؛ مسیری که باید آن را به‌روشنی ترسیم کنید تا محصول خود را از ایده به واقعیت تبدیل کنید.

در این راهنما، با هم یاد می‌گیریم چطور این داستان را درست و مؤثر روایت کنیم.

PRD چیست؟

سند نیازمندی های محصول / Product Requirements Document یا به‌اختصار PRD، یک سند مهم و ضروری‌ست که قرار است ویژگی‌ها و خصوصیات محصولی را که روی آن کار می‌کنید، توضیح دهد.

در آغاز یک پروژه توسعه محصول، تیم شما با ذی‌نفعان همکاری می‌کند تا نیازمندی‌ها را مشخص کنید و بر سر یک برنامه اجرایی قابل‌انجام به توافق برسید. سپس آن گفت‌وگوها را در قالب یک فایل PRD مستند می‌کنید تا همه بدانند تیم محصول باید چه جزئیاتی را در نظر داشته باشد.

سند نیازمندی های محصول باید در چند صفحه توضیح دهد که دقیقاً در حال طراحی چه محصول یا خدمتی هستیم، مخاطب هدف محصولمان کیست و این محصول چه سودی برای کاربر نهایی به ارمغان می‌آورد.

پس با در نظر گرفتن این اطلاعات، معمولاً پیش از تعیین نهایی نیازمندی‌ها، نیاز به مقداری تحقیق و برنامه‌ریزی است. معمولاً PRD را در ابتدای فرایند می‌نویسند، اما پیش از آن مراحل دیگری مانند ایده‌پردازی و تحلیل بازار نیز انجام می‌شود.

سند PRD را چه کسی می‌نویسد؟

سند PRD معمولاً توسط مدیر محصول / Product Manager نوشته می‌شود. او با همکاری اعضای تیم توسعه، طراحان و ذی‌نفعان کسب‌وکار (مدیران، مالکان، نمایندگان مشتری)، نیازمندی‌های کلیدی محصول را جمع‌آوری می‌کند و آن‌ها را در قالب یک سند روشن و قابل‌فهم مستندسازی می‌کند تا از آنجا به بعد همه اعضای تیم در مسیر خود برای رساندن محصول به کمال خود، یک راهنمای مشترک داشته باشند.

چگونه یک PRD خوب بنویسیم؟

حتی ساده‌ترین نسخه‌های PRD هم باید اهداف اصلی محصول، ویژگی‌ها و معیارهای انتشار آن را پوشش دهند. اما بسیاری از اسناد از این هم کامل‌تر هستند. پس مهم‌ترین فاکتور در نوشتن PRD، دقیق بودن آن و تصمیمات عاقلانه‌ای است که پشت آن قرار دارد. چرا که تمام فعالیت‌های بعدی تیم به این سند ارجاع داده خواهند شد.

در ادامه با هم می‌بینیم که چگونه یک PRD کم‌نقص و کامل بنویسیم:

1. تعریف محصول

در ابتدای کار، برنامه خود را به شکل خلاصه بنویسید. محصولی که می‌خواهید بسازید، تیم پروژه، ذی‌نفعان و تاریخ انتشار تقریبی را بیان کنید.

همچنین در مورد هدف محصول، اینکه چه مشکلاتی را برای مخاطب هدفتان رفع می‌کند و شخصیت خریدار آن کیست بنویسید. هر اطلاعات سطح بالای دیگری که نحوه ارائه ارزش به کاربر نهایی را توضیح دهد، ذکر کنید.

2. تعیین اهداف محصول

اهدافی که تیم برای توسعه محصول در نظر گرفته‌اند را بنویسید. این بخش به شما کمک می‌کند تا عمیق‌تر بفهمید چرا این محصول برای کاربر نهایی و حتی شرکتی که آن را می‌سازد، مفید است.

اهداف را به سبک SMART ایجاد کنید: مشخص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل‌دستیابی، مرتبط و دارای زمان‌بندی. بعدها این هدف‌گذاری‌ها می‌تواند به‌عنوان معیارهای ارزیابی استفاده شوند.

3. شناسایی مفروضات و محدودیت‌ها

مفروضات یعنی نقاط یا موانعی که می‌دانید احتمالاً در طول فرایند توسعه محصول با آن‌ها مواجه خواهید شد که معمولاً هم مربوط به نیازهای کاربر نهایی است.

محدودیت‌ها نیز به فشارها یا عوامل خارجی ناشناخته‌ای برمی‌گردد که می‌توانند بر جریان کاری شما تأثیر منفی بگذارند، مانند کار با یک تأمین‌کننده جدید.

تعریف این موارد از ابتدا به شما کمک می‌کند تا انتظارات نهایی برای محصول را دقیق‌تر تعیین کنید.

4. محدودکردن دامنه کار

در اینجا باید تعریف کنید که چه چیزی در محدوده پروژه قرار دارد و چه چیزی نه. اصلاً مهم نیست که نوع پروژه شما چیست. بلکه باید مرزها را تعیین کنیم و جلوی توسعه بی‌رویه دامنه پروژه را بگیریم (Scope Creep) و نگذاریم کارهایی که خارج از حیطه پروژه هستند به آن تحمیل شوند.

5. لیست فیچرها

فیچرهای اصلی محصول خود را شناسایی کنید و روشن کنید که چگونه کاربران نهایی قرار است از آنها استفاده کنند. هر نیازمندی را به‌تفصیل شرح دهید تا هر عضو تیم یا ذی‌نفعی که سند را بررسی می‌کند، بداند چه چیزی در محدوده محصول است. PRD در مورد نیازمندی‌های محصول است، بنابراین این بخش باید جامع باشد.

6. تعریف معیارهای انتشار

در این مرحله، معیارهایی که مشخص می‌کنند محصول شما برای استفاده مشتری آماده است و محصول باید با آنها «منتشر / Release» شود را تعیین کنید.

این بخش ممکن است شامل نکاتی درباره عملکرد، قابلیت استفاده و سنجش اطمینان از سالم‌بودن محصول باشد. هنگامی که این معیارهای انتشار را مشخص کنید، می‌توانید با اطمینان بیشتری محصول خود را برای مخاطب هدفی که مشتاق استفاده از آن است، راه‌اندازی کنید.

7. تعیین معیارهای موفقیت

یک روش برای تأیید نهایی اینکه کار به‌درستی انجام شده و محصول برای مشتری آماده است، تعیین «معیارهای موفقیت / Success Criteria» است. زمانی که توسعه را آغاز کردید، می‌توانید این معیارها را پیگیری کرده و مطمئن شوید که چیزی از قلم نیفتاده است.

معیارهایی که در این مرحله تنظیم می‌کنید معمولاً شامل تاریخ‌های مقرر و سطوح بهره‌وری است که می‌توانید آن‌ها را با سیستم‌هایی مانند تابلوی کانبان، نمودار گانت یا نمودارهای برن داون رسم و دنبال کنید.

و در ادامه برخی موارد دیگر که شاید به مهمی موارد بالا نباشند؛ اما نگارش آنها در سند نیازمندی‌ ‌های محصول می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد:

8. داستان‌های کاربر یا سناریوهای کاربرد

ترجمه فیچرها به‌صورت یوزر استوری (مثلاً: «به‌عنوان یک کاربر، می‌خواهم که...») کمک می‌کند تا ویژگی‌های محصول با نیازها و رفتارهای واقعی کاربران هماهنگ‌تر شوند.

اگر در یک تیم اجایل کار می‌کنید، این روش بسیار به کمک شما می‌آید.

9. وابستگی‌ها و نقاط ادغام

باید شفاف‌سازی کنیم که آیا محصول ما به سیستم‌ها، APIها یا خدمات شخص ثالث «وابستگی / Dependency» دارد یا نه. با این کار می‌توانیم موانع احتمالی را از پیش شناسایی کرده و برای «ادغام‌ها / Integrations» برنامه‌ریزی دقیقی انجام داشته باشیم.

10. سؤالات باز یا تصمیمات در انتظار

گاهی نمی‌توان همه جزئیات را در مرحله تدوین سند الزامات محصول نهایی کرد. داشتن بخشی برای سؤالات حل‌نشده یا تصمیماتی که هنوز گرفته نشده‌اند، نشان می‌دهد که از قبل به این موضوعات فکر شده و فراموش نخواهند شد.

تمپلیت سند نیازمندی‌های محصول / PRD به همراه مثال

«FocusFlow» دستیار مدیریت پروژه مبتنی بر هوش مصنوعی

1. معرفی محصول

خلاصه:

FocusFlow یک دستیار مدیریت پروژه مبتنی بر هوش مصنوعی / AI است که با ابزارهایی مانند Slack، Jira و Google Calendar ادغام می‌شود تا پیگیری‌های پروژه را خودکار کرده، تأخیرها را پیش‌بینی کند و پیشنهاداتی برای اولویت‌بندی کارها ارائه دهد.

تیم پروژه:

• مالک محصول: سارا نیوین

• راهبر تیم طراحی: آلن چو

• تیم فنی: تیم‌های هوش مصنوعی، بک‌اند، فرانت‌اند

• ذی‌نفعان: تیم بازاریابی، فروش، موفقیت مشتری

تاریخ تقریبی انتشار:

سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۵

هدف محصول:

کاهش بار مدیریتی پروژه‌ها و بهبود تحویل‌های به‌موقع با ارائه داده‌های ریل تایم و زمان‌بندی هوشمند برای سرپرستان تیم‌ها.

پرسونای مشتری:

مدیران پروژه در شرکت‌های تکنولوژی پیشرو که دارای تیم‌های متعدد (بین ۵۰ تا ۲۰۰ نفر) هستند.

2. اهداف محصول (بر اساس چارچوب SMART)

• مشخص: خودکارسازی اولویت‌بندی وظایف و کارها بر اساس داده‌های پروژه‌های گذشته

• قابل‌اندازه‌گیری: کاهش 30% در وظایف عقب‌افتاده طی ۳ ماه

• قابل‌دستیابی: با استفاده از زیرساخت فعلی هوش مصنوعی/یادگیری ماشین (AI/ML) امکان‌پذیر است.

• مرتبط: هم‌راستا با استراتژی افزایش بهره‌وری سازمان

• دارای زمان‌بندی: دستیابی به شاخص‌ها تا ۳ ماه پس از انتشار

3. مفروضات و محدودیت‌ها

مفروضات:

• کاربران از قبل از ابزارهایی مانند Jira و Slack استفاده می‌کنند.

• داده‌های قدیمی از تسک‌های قبلی که تیم انجام داده موجود و کاملاً قابل‌استفاده هستند.

• تیم‌ها از روش‌های اجایل یا ترکیبی استفاده می‌کنند.

محدودیت‌ها:

• دسترسی محدود به APIهای اختصاصی و ابزارهای شخص ثالث

• الزام به رعایت مقررات حریم خصوصی GDPR و امنیت سازمانی

• تأخیر پردازش داده‌ها باید زیر ۱ ثانیه باقی بماند.

4. محدوده پروژه

در محدوده:

• ادغام با Jira، Slack و Google Calendar

• تحلیل مبتنی بر NLP (پردازش زبان طبیعی در AI) از توضیحات وظایف

• داشبورد اولویت‌بندی وظایف

• مدل پیش‌بینی تأخیر

خارج از محدوده:

• اپلیکیشن‌های بومی موبایل (برای فازهای آینده)

• ادغام با سیستم‌های منابع انسانی یا مالی

5. فهرست ویژگی‌ها

6. معیارهای انتشار 

• ادغام ۱۰۰٪ با Jira و Slack

• دقت مدل پیش‌بینی تأخیر ≥ ۸۵٪

• کمتر از ۵٪ باگ حل‌نشده از تست نسخه بتا

• امتیاز بالای ۸۰ در قابلیت استفاده (Usability Score) که از کاربران جمع‌آوری می‌شود

7. معیارهای موفقیت 

• ۳۰٪ کاهش در وظایف عقب‌افتاده در تیم‌های آزمایشی

• نرخ تعامل هفتگی ۷۰٪ از سوی سرپرستان تیم

• شاخص خالص ترویج‌کننده (NPS) ≥ ۵۰ از کاربران اولیه

• جذب ۱۰ مشتری سازمانی طی ۲ ماه نخست

8. داستان‌های کاربر

• به‌عنوان یک سرپرست پروژه، می‌خواهم از طریق Slack به‌روزرسانی‌ها را دریافت کنم تا نیازی به ورود به چند ابزار نداشته باشم.

• به‌عنوان یک توسعه‌دهنده، می‌خواهم وظایف با اولویت بالا را ببینم تا تمرکز بیشتری داشته باشم.

• به‌عنوان یک مدیر، می‌خواهم بدانم آیا اسپرینت در خطر است یا خیر تا به‌موقع مداخله کنم.

9. وابستگی‌ها و ادغام‌ها

• API REST جیرا

• API رویدادهای Slack

• API تقویم گوگل

• میزبانی از مدل‌های هوش مصنوعی در AWS

• سیستم احراز هویت داخلی مبتنی بر OAuth

10. سؤالات باز و تصمیمات در انتظار

دانلود تمپلیت PRD

در زیر برای شما یک قالب آماده برای نوشتن PRD قرار داده‌ایم تا با جایگزینی موارد دلخواه سرعت انجام کارهایتان را افزایش دهید. ابتدا از این فایل یک کپی تهیه کنید (Make a copy) و سپس تغییرات خود را اضافه کنید.

دانلود تمپلیت PRD دو زبانه رایگان

مزایای نوشتن یک PRD خوب

یک سند نیازمندی محصول مزایای زیر را برای تیم‌های محصول به همراه دارد:

یک مرجع جمع‌وجور ولی کامل

وقتی همه چیز در یک سند تک صفحه‌ای خلاصه شده باشد، تیم راحت‌تر می‌تواند به اطلاعات دسترسی داشته باشد. این سند دروازه اصلی ورود به جزئیات اپیک در حال برگزاری سازمان است.

مستندات چابک و قابل‌تغییر

PRD یک صفحه ساده است؛ هر زمان که لازم باشد می‌توانیم سند را به‌روز کنیم، چیزهایی را اضافه یا کم کنیم و ساختار را مطابق نیازمان تغییر دهیم.

اطلاعات دقیق، اما به‌اندازه

به‌جای توضیح‌دادن همه چیز در سند PRD، می‌توانیم لینک‌هایی به منابع مرتبط قرار دهیم؛ مثل مصاحبه‌های مشتریان، مستندات قبلی، بلاگ‌ها یا ویدیوهای دمو. به این ترتیب خواننده فقط زمانی که لازم باشد، وارد جزئیات می‌شود.

ارتباط مستقیم با یوزر استوری‌ها

وقتی تسک‌ها وارد نرم‌افزارهای مدیریت پروژه مانند جیرا بشوند، می‌توانیم به آنها در سند PRD لینک بدهیم. در نتیجه می‌توانیم از همان صفحه مستندات وضعیت کارها را رصد کنیم.

همکاری واقعی در نوشتن

هیچ‌وقت PRD را تنها ننویس! بهتر است همیشه با یک توسعه‌دهنده همراه باشید و با هم این سند را بنویسید. PRD باید فضای گفت‌وگوی تیمی را فراهم کند؛ با سؤال پرسیدن، کامنت گذاشتن و اشتراک ایده‌ها. به‌ویژه برای تیم‌هایی که از راه دور کار می‌کنند، این همکاری دیجیتال بسیار مهم است.

در نهایت

سند PRD یا سند نیازمندی های محصول نقشه راه محصول شماست؛ اگر دقیق، شفاف و کاربردی نوشته شود، می‌تواند تفاوت بین یک محصول موفق و یک پروژه نیمه‌کاره باشد. امیدواریم اصول نوشتن آن را یاد گرفته باشید و بتوانید اولین گام را بردارید و مسیر موفقیت محصول خود را مستند کنید.